Мамлакат ҳудудининг 11 фоизи тоғлар билан ўралганлигига қарамасдан, тоғли ҳудудларнинг табиати жуда ранг-баранг. Алпинистлар забт этиши учун доимий қор билан қопланган 4000 метр ва ўрта баландликдаги тоғлар ёки тепакликлари кўп бўлган ландшафтлар мавжуд.

Тянь-Шан, Помир ва Олой улкан тоғ тизмаларининг фақатгина кичик бир қисми Ўзбекистон ҳудудига кириб кетади ва уларнинг тармоқлари қўшни мамлакатлар билан табиий чегараларни белгилайди. Ўзбекистоннинг асосий тоғли ҳудудлари Тянь-Шан тизмаларида – Чимён, Чотқол, Қурама, ҳамда Помир тармоқларига кирадиган – Ҳисор, Туркистон ва Зарафшан ҳисобланади. Ушбу тоғ тармоқларида баландлиги 4000 метрдан узунроқ бўлган ўнта тепаликлар мавжуддир, уларнинг такрорланмас манзаралари эса кишини лол қолдирмасдан қўймайди. Ўрта тоғлар бўлмиш Нурота, Боботоғ, Кўҳитанг 1100 метрдан 2200 метргача баландликка эга. Бундан ташқари кўплаб тепаликлар ва кенгликлар мавжуд: Мурунтов, Букентов, Тамдитов, Қудиқтов, Султон Увайс, уларнинг энг юқори нуқталари 400 метрдан 1000 метргачадир.

Денгиз сатҳидан 4637 метр юқорида

Юртимизнинг энг юқори чўққиси Ҳисор тоғ тизмаларида жойлашган бўлиб, 4637 метр баландликка эга ва “Хазрати Султон” деб номланади. Ушбу тоғ тизмасидан мовий сувли тоғ кўлларига қуйилиб оқадиган дарёлар бошланади. Сув бўйидаги дараларда ҳайвон ва ўсимликлар қолдиқлари, жумладан калтакесакларнинг изларини топиш мумкин. Айнан Ҳисор кенгликларининг тор дараларида дарё сувлари очиб қўйган ер қобиғини кўриш мавжуд бўлган дунёнинг 4 геологик қўриқхоналаридан бири жойлашган. Тоғ кенгликларида албатта ғорлар ҳам мавжуд. Уларнинг баъзиларида қадимги одамларнинг излари, сон-саноқсиз масканлари ва қояга ўйилган тасвирлар топилган. Мисол учун, Ҳисор тоғларидаги Тешик-тош ғорида милоддан аввалги 70минг йилга тегишли неандертал одамнинг бош суяги топилган.

Ёввойи табиат

Тоғ тармоқларининг осмонўпар баландликларида хушманзара масканлар, тоғ ўсимликлари, мовий ранг тоғ кўллари, қудратли дарёлар ва муздек сувли булоқлар ёнидаги шаршаралар бор. Фауна ва флора дунёси миллий боғ ва табиий қўриқхона туфайли турли тумандир. Ер юзидан камайиб бораётган баъзи ҳайвонларнинг турлари айнан шу ерларда қўним топишган (қор леопарди бунга мисол).